De reconciliatie van ‘ketters’ in de zestiende-eeuwse Nederlanden (1520-1590)...

De reconciliatie van ‘ketters’ in de zestiende-eeuwse Nederlanden (1520-1590)...

Trajecta, Tijdschrift voor de geschiedenis van het katholiek leven in de Nederlanden 14:5 (2005) 337-362

The reconciliation of ‘heretics’ in the Sixteenth Century Low Countries
 
Abstract: In the sixteenth century, government strategy towards religious dissidents in the Low Countries consisted not only of persecution but also of attempts to reconcile ‘repentant heretics’ with the Catholic Church. At certain times, a ‘general pardon’ was issued giving heretics the possibility of reconciling collectively with the Catholic Church and afterwards getting a secular pardon for their lèse-majesté. In spite of a counter offensive on the part of the reformers, the King and especially the bishops, inquisitors and parish priests succeeded in obtaining an impressive number of reconciliations.

***

Dit artikel keert het traditionele plaatje om. Het gaat deze keer niet over de Habsburgse repressie van heterodoxie en de strenge ketterwetgeving, maar over de (collectieve) verzoeningsmaatregelen voor berouwvolle ketters. Enerzijds kon ik daarbij het belang van deze maatregelen aantonen, maar anderzijds ook hun onderscheiden motivatie en implementatie. In 1529 moest een generaal pardon bekeringen bewerken vooraleer de strengere wetgeving in werking trad. Het pardon uit 1534 richtte zich enkel tot wederdopers, in de hoop hun sterke groei te verhinderen en onlusten te vermijden. Het algemeen pardon voor Friesland in 1554 ontstond uit een kleinschalige actie van twee inquisiteurs ter plaatse. Tijdens de Opstand werden initiatieven voor een ‘generaal pardon’ als een algemene pacificatiestrategie genomen. Door de negatieve waardering van de verschillende schikkingen voor een generaal pardon, zowel bij hervormden als bij katholieken en loyalen, ontstond tot nu toe de indruk dat de maatregelen weinig resultaat opleverden. Nauwkeuriger onderzoek leverde toch indrukwekkende cijfers op: in Holland ging hetin 1534 om tenminste 430 personen, in 1570 bedroeg het aantal gereconcilieerden maar liefst 57.000 en dit enkel in de bisdommen Doornik, Antwerpen, Mechelen, Brugge en ’s-Hertogenbosch. Viel het resultaat in 1574 tegen, dan sprak bisschop Torrentius in 1591 van 6.000 gereconcilieerden voor Antwerpen alleen.
 

» Full text (PDF, 4.82 Mb)

» Text