Geen pardon zonder paus! Studie over de complementariteit van het koninklijk en pauselijk generaal pardon (1570-1574) en over inquisiteur-generaal Michael Baius (1560-1576).
(Verhandelingen van de Koninklijke Vlaamse Academie van België voor Wetenschappen en Kunsten, nieuwe reeks 14), Brussels, 2007
No Pardon without Pope! Study on the Royal and Papal ‘general pardon’ (1570-1574) and the inquisitor-general Michael Baius (1560-1576). (With summary in English) Dit boek reconstrueert in detail de genese, de uitvoering en de impact van drie gratiemaatregelen aan het begin van de Nederlandse Opstand. Door een koninklijk en pauselijk generaal pardon in 1570, 1572 en 1574 kregen de inwoners van de Lage Landen de mogelijkheid om zich met koning en kerk te verzoenen. Daarbij brengt het boek drie perspectieven die gewoonlijk apart worden behandeld: (1) de discussies in regeringskringen, (2) de samenwerking tussen centrale en lokale overheden, inquisiteurs, bisschoppen en daartoe afgevaardigde subdelegati en (3) de respons van het volk. Dat leverde verrassende resultaten op: (1) gratierecht was dan wel een vroegmodern vorstelijk prerogatief, maar de uitvoering gebeurde binnen een religieus kader, (2) de Nederlandse inquisitie - met name in de persoon van Michael Baius - bleef ook na Alva’s komst actief en (3) het generaal pardon boekte een redelijk succes zoals blijkt uit bisschoppelijke correspondentie en dossiers uit het archief van de Raad van Beroerten. Daarmee biedt dit boek een inkijk in voordien onbekende aspecten van het geloofsleven in de Nederlanden.
Famously Philip II sent the Duke of Alba to the Netherlands with an army in order to stop the turmoil, but hardly anybody knows that many voices pleaded for a more lenient royal approach and that the King granted grace to his Dutch subjects by means of a ‘general pardon’ in 1570, 1572 and 1574. Those who wanted to apply for a pardon had to reconcile with the Catholic Church first. For that purpose, particular clerics in the new bishoprics received the papal power to absolve repentant heretics. To this end, the theologian Michael Baius was involved as inquisitor-general of the Netherlands. This book describes surprising aspects in the initial stage of the Dutch Revolt: the hesitancy of Philip II and his counsellors on the means of pacification, the quest of the common man for proof of pardon and the experiences of inquisitors, bishops and papal commissioners.
****
Le régime répressif du duc d'Albe, son armée imposante et son Conseil de Troubles aux Pays-Bas sont bien connus dans l'histoire de l'Europe moderne. Les historiens ont tendance à conclure, trop hâtivement, que le Roi ne répondit pas aux appels de clémence. Cependant, le Roi Philippe II exprimât sa grâce et sa clémence en accordant un pardon général aux habitants des Dix-Sept Provinces, voire en trois occasions: en 1570, 1572 et 1574. Ceux qui voulurent solliciter ce pardon durent d'abord se réconcilier avec l'église catholique à base d'un pardon papal. Subséquemment certains cléricaux reçurent des permissions spéciales pour absoudre des hérétiques repentants; l'inquisiteur-général Michel de Bay joua ainsi un rôle important. Ce livre décrit des aspects surprenants de la phase initiale de la Révolte des Pays-Bas: l'hésitation de Philippe II et de ses conseillers sur des stratégies de pacification, la recherche du peuple pour des preuves de pardon et les expériences d'inquisiteurs, évêques et commissaires papaux.
****